Rare vraag misschien. Zeker als je nog aan het begin van jouw loopbaan als zelfstandige frituurondernemer staat. Nee, de vraag is niet bestemd voor ondernemers die 20 of 30 jaar zijn. Maar toch richt Frituurwereld zich met deze vraag tot alle dochters, zonen, moeders en vaders in de branche. En tot medewerkers die als ondernemer door willen in de zaak van de baas. Dus: weet jij het al? Veel ondernemers beginnen namelijk (veel) te laat met het regelen van hun opvolging.
Door Ubel Zuiderveld / Fotografie Shutterstock
Laat ik beginnen met twee van de vele verhalen over bedrijfsopvolging die ik van dichtbij ken. Eerlijk gezegd, beide spreken ze boekdelen. Hoewel overdrachten, zowel binnen als buiten de familie, heel vaak goed verlopen, zijn er helaas meer voorbeelden van transacties die veel emotionele en zakelijke schade veroorzaken.
Het eerste verhaal dat ik ken gaat over een cafetaria die al ruim een halve eeuw in de familie was. De tweede generatie wil ermee stoppen. Eén van de zoons, de derde generatie dus, zal het bedrijf overnemen. Tot groot verdriet van zijn ouders trekt hij zich op het laatste moment terug.
Emoties
De ouders, die pal naast de zaak (blijven) wonen, vestigen nu hun hoop op hun dochter. Zij volgt immers een horecaopleiding. De dochter wil pa en ma niet teleurstellen. Ze zegt dus “ja”. Maar zonder overtuiging, en vooral gedreven door de emotie van haar ouders Na lang aarzelen, vertelt ze haar ouders alsnog eerlijk dat ze toch geen trek heeft in de opvolging. Het bedrijf wordt aan een buitenstaander verkocht. De ouders hebben er jarenlang verdriet van. Belangrijke les: verban de emoties naar de slaapkamer! Voor zowel de zoon als de dochter en de ouders geldt: houd het zo zakelijk als het maar kan. Schakel altijd een tussenpersoon in, zeker als je vermoedt dat je niet over jouw gevoel kunt heen stappen. Hoewel het veel voorkomt, moet je je verder afvragen hoe verstandig het is als vader en moeder of andere oude eigenaars vlakbij hun verkochte bedrijf blijven wonen.
Familie en franchise
Het tweede verhaal betreft een goedlopende dorpscafetaria. De familie heeft het pand in eigendom. Vader wil stoppen, zoon heeft een heel andere loopbaan. De zoon kiest ervoor om deze carrière voort te zetten, zo laat hij zijn ouders bij voortduring weten. Vader en moeder gaan dus op zoek naar een partij die de zaak wel over wil nemen. Een formulehuis toont interesse in de cafetaria die tot dan toe fungeerde als een volledig zelfstandige familiezaak. Het formulehuis slaat snel en zakelijk spijkers met koppen. Bovendien wil het formulehuis het pand overnemen. Dat geeft de formule namelijk de mogelijkheid om huur te incasseren bij een franchisenemer.
Deal gesloten
De deal wordt gesloten. Het bedrijfspand wordt verkocht. De zelfstandige familiecafetaria wordt een franchisezaak. Nog voordat het formulehuis de huisstijl van de cafetaria heeft aangepast, meldt de zoon zich. Ja, hij heeft dan wel altijd geroepen niet in de zaak te willen, maar nu het eenmaal zover is…. De zoon wil de zaak alsnog overnemen. Een moeizaam proces volgt; de overeenkomst met het formulehuis is immers al gesloten. Uiteindelijk wordt de zoon franchisenemer. In een zaak die al tientallen jaren in de familie was. In een bedrijfspand dat waarschijnlijk nooit meer zijn eigendom zal worden. Moraal van dit verhaal: ga tot vervelens toe het gesprek aan over de overdracht. Ja, iemand kan zich natuurlijk altijd bedenken. Maar je vraagt je in dit geval wel af of vooraf langdurig en intensief over de opvolging is gesproken. In elk geval: in een heel vroeg stadium beginnen met praten en denken, verkleint de kans op dit soort onverkwikkelijke processen.
Bedrijfsvorm
Tijdig praten over opvolging is daarnaast belangrijk, omdat een gunstige (fiscale) overdracht vaak jaren in beslag neemt. Moet je bijvoorbeeld de bedrijfsstructuur (rechtsvorm) veranderen, dan dien je daarna minimaal drie jaar te wachten om het bedrijf onder voordelige (belasting)voorwaarden over te kunnen dragen. Tijdig beginnen is ook belangrijk in verband met mogelijke calamiteiten. Heb je alles goed en tijdig geregeld, dan is bij geval van bijvoorbeeld ziekte tenminste duidelijk hoe het bedrijf verder moet. Althans, als je hierover onder deskundige begeleiding iets hebt vastgelegd, natuurlijk.
Er volgen nog enkele tips en aanraders. Deze opsomming is verre van compleet, want bij bedrijfsopvolging komen heel veel zaken kijken op juridisch, financieel en fiscaal gebied. Zeer uitgebreid is het boek “Mijn Heldere Horeca Horizon – handleiding voor het verkoopklaar maken van horecabedrijven”. Je kunt de pdf van dit boek downloaden op www.horeca-horizon.nl. Het boek is een uitgave van horecamakelaardij Ad Hoc, BDO adviseurs en consultants en de Rabobank.
Tips: niet bindend, wel aan te raden
Nee, Frituurwereld heeft de wijsheid niet in pacht. Er zijn immers behoorlijk wat wegen die naar Rome leiden.
Maar toch: hierbij serveren wij graag nog wat tips. Niet bindend, wel aan te raden.
Alles ligt vast
In de cafetariasector zien we het veel. Zoon, dochter of medewerker wordt langzaam maar zeker, in een tijdsbestek van enkele jaren, mede-eigenaar van de vof waarin de zaak zit. Dat kan, er is niets mis mee. Wel is het volgende van belang. Je hebt door een notaris of advocaat goed laten vastleggen hoe de verhouding tussen de partijen ligt ten aanzien van zaken als de zeggenschap, de bestemming van de winst, de beloning en de privéopnames. Bij overdracht binnen de familie wordt in dit verband ook wel gesproken van een “familiestatuut”. Voordat dit soort afspraken en overeenkomsten is vastgelegd, moet je echt advies inwinnen bij een financieel adviseur en/of bij een fiscalist. Alle betrokkenen moeten uiteindelijk de overeenkomst natuurlijk wel officieel tekenen.
Eigen adviseur
Trouwens. Het is raadzaam om beide partijen (verkoper(s) en opvolger) te laten bijstaan door een eigen adviseur. Ja, dat kost wat, maar je kunt er ongelukken mee voorkomen. Eén adviseur kan nooit objectief zowel de verkopende als kopende partij dienen. Ook als de vader de zaak overdraagt aan zijn zoon of dochter? Toch doen, zo’n eigen adviseur. Pa kent die adviseur al zolang dat ze bijna maatjes zijn geworden. Nogmaals: een zakelijke voorbereiding voorkomt emotionele naweeën.
Taxatie en prijs
Het is als overnemende partij slim om een eigen taxatie te laten verrichten. Dat geeft als het goed is een écht goed en onafhankelijk beeld. Om de winstmogelijkheden van een over te nemen bedrijf goed te kunnen beoordelen, moet de verkopende partij minimaal de laatste drie jaarbalansen kunnen overleggen. Kijk goed naar de ontwikkeling van de omzet, de winst en het volume (hoeveelheid verkochte producten). Maar niet alleen deze cijfers zijn natuurlijk maatgevend. Een verouderd interieur of verouderde apparatuur beïnvloeden de overnameprijs in negatieve richting. Bij overname in de familie, zie je vaak dat het bedrijf voor de overdracht verbouwd wordt en toekomstbestendig wordt gemaakt in overleg met de beoogde opvolger.
Leg de data vast
Indien er bedrijfsrekeningen bij de bank mee over gaan naar de nieuwe eigenaar, leg dan precies vast om welke datum en welke bedragen het gaat. Nog verstandiger is het een tussentijdse balans te laten opmaken per de datum van de overdracht. Opgelet: gaat een bank- of kasrekening mee over, dan kan de oude eigenaar tot de laatste dag voor de overgang schulden op deze rekening maken. Indien er sprake is van een goodwillsom, breng hiervan dan de Belastingdienst tijdig op de hoogte om discussies achteraf te voorkomen.
Huurpand, kooppand
De onroerend goed prijzen stijgen weer. Toch is het aan te bevelen een bedrijf te kopen inclusief het onroerend goed. Pas dan heb je, als het goed is, werkelijk een klein appeltje voor de dorst voor later. Alleen goodwill en inventaris vormen een karig pensioentje – ga maar eens kijken naar de (lage) prijzen die voor cafetaria’s op internet worden gevraagd. Je ziet veel dat oude eigenaars het pand in bezit houden en huurpenningen gaan innen bij de nieuwe eigenaar. Wil je dat als overnemende partij echt wel? Is het een huurpand van een derde, maak dan met de verhuurder goede afspraken voor de (middel)lange termijn. Trouwens, is de huurprijs wel marktconform? Of kan die nog wat omlaag?
Deze tips zijn ontleend aan verschillende bronnen, waaronder een lesboek van het voormalige Bedrijfschap Horeca. Zie ook het boek “Mijn Heldere Horeca Horizon”.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in het magazine Frituurwereld nummer 6 – Winter 2017-18
