De levering van friet en aardappelen blijft in verschillende delen van de wereld problematisch. Het beeld is grillig en verwarrend. We zetten acht ontwikkelingen op een rij.
Het tekort aan friet bij McDonald’s Japan eind vorig jaar, en eerder in oktober al bij KFC Japan, staat niet op zichzelf. Een blik op de turbulentie in de frietmarkten wereldwijd maakt duidelijk wat er allemaal speelt.
1. Tekorten Japan en Taiwan
McDonald’s zuiverde, zoals Frituurwereld eerder meldde, de tekorten aan door Boeings vol aardappelen naar Japan te laten vliegen. Ook op dit moment is de friet in Japan nog op rantsoen. Vanwege slechte weersomstandigheden en de coronapandemie (gebrek aan personeel), zullen dus langer dan gedacht kleinere porties friet worden geserveerd. In Taiwan levert de aanvoer van aardappels voor de rösti-achtige hash browns op het menu van McDonald’s problemen op.
2. Lagere oogst Amerika
Eind vorig jaar trok het New Yorkse hamburgerconcept JG Melon ineens de aandacht, omdat het zonder zijn geliefde boerderijfriet ofwel ‘cottage fries’ kwam te zitten. De leverancier kon het restaurant zijn wekelijkse aantal van 70 dozen van deze nichefriet niet leveren. Verschillende Amerikaanse ketens die verse friet gebruiken, kochten afgelopen weken extra friet en aardappelen in om de feestdagen door te komen. Om hun risico’s zo veel mogelijk te spreiden, verdeelden ze de inkoop over verschillende leveranciers.
Met name Amerikaanse boeren vernietigden in 2020 veel aardappelen vanwege de lockdowns (minder verkoop via restaurants). In 2021 daalde hun oogst bovendien met 2 procent: omdat in Amerika enorme hoeveelheden aardappels worden verbouwd, heeft dit percentage invloed op de voorraad.
3. Overstromingen in Canada
Een deel van de problemen wordt veroorzaakt door corona en ziekte/quarantaine van medewerkers (sommige deskundigen spreken in dit verband van een “overspannen voedselmarkt”) maar dit is niet het enige dat de aardappelmarkt parten speelt. Aardappelgebieden in Canada kampten in november met overstromingen, net als de belangrijke doorvoerhaven Vancouver. Daarnaast is een deel van de verse Canadese aardappelen aangetast door de wratziekte.
4. Problemen op Afrikaanse aardappelmarkt
Uit Zuid-Afrika komen berichten dat er niet voldoende aardappelen voorradig zijn om chips van Lay’s en PepsiCo te maken. Zuid-Afrika kampte met misoogsten van aardappelen. Maar er zijn meer aardappelproblemen in Afrika. KFC Kenia kampte eveneens met friettekorten; zelfs moest friet van het menu worden gehaald. Ook hier zou corona (zieke medewerkers) een belangrijke veroorzaker zijn van de stokkende aanvoer. KFC bekijkt nu of friet van Keniaanse aardappelen geproduceerd kan worden. De 800 duizend Keniaanse aardappelboeren werken over het algemeen erg kleinschalig. Kortgeleden ontstond in Kenia veel ophef, nadat KFC te kennen gaf dat de Keniaanse aardappelen wellicht niet aan KFC’s frieteisen voldoen.
5. Tekorten in Rusland
Verwacht wordt dat met name Rusland in de loop van het jaar te maken zal krijgen met aardappeltekorten. Hoewel in Rusland, en andere delen van Oost-Europa, nieuwe frietfabrieken worden gebouwd, is de aardappelaanvoer problematisch doordat in enkele regio’s de oogst mislukte als gevolg van langdurige droogte. Rusland kocht inmiddels op grote schaal aardappelen in Egypte en in mindere mate Iran, landen die beide niet aan de grote vraag kunnen voldoen.
6. Belgapom: “Gespannen markt”
In andere landen, waaronder België, stokt de productie van friet en andere aardappelproducten doordat werknemers in quarantaine zitten vanwege corona. Een woordvoerder van branchevereniging Belgapom liet enkele dagen geleden weten dat “de boog bij aardappelverwerkers strak gespannen is”. Tot juni zitten de aardappelverwerkende bedrijven “volgeboekt”. Belgapom spreekt, ten opzichte van vorig jaar, van hogere prijzen. Op zich is dat niet verwonderlijk, want in coronajaar 2020 daalden de prijzen drastisch. Overigens stelt Belgapom dat de hogere prijzen voor energie en transport niet eens helemaal worden doorberekend door de industrie.
7. Nederland terug op niveau
De oogst (en dus potentiële productie) is goed bij onze zuiderburen. Ook de Nederlandse aardappelindustrie draaide de afgelopen maanden op volle toeren. Vergeleken met 2019, was sprake van een enorme groei van het tonnage verwerkte aardappelen. Alleen al in september 2021 werd 343 miljoen kilo aardappelen verwerkt tot 180 duizend kilo eindproduct, vanzelfsprekend vooral friet. De totale productie (ongeveer 3,8 miljard kilo aardappelen verwerkt) kwam in het afgelopen oogst- en productieseizoen ongeveer overeen met de jaren 2014-2015. De productie is dus hersteld vergeleken met coronajaar 2020.
8. Frietproductie en aardappelprijs
Hoewel frietfabrikanten wereldwijd op enorm grote schaal investeren in uitbreiding van de frietproductie, blijft de situatie instabiel. Immers: vrijwel alle frietproducenten mogen dan hun fabrieken uitbreiden, als de aanvoer of verwerking van voldoende aardappelen stokt, overtreft de vraag vroeg of laat het aanbod. En dat zorgt ervoor dat de prijzen stijgen. Dat de prijs van consumptieaardappelen vorig jaar steeg met 15 procent (bron: CBS) lag trouwens voor de hand. Hij daalde immers fors tijdens het eerste coronajaar 2020 door overschotten aan aardappelen en friet. In november 2021 was de consumentenprijs van aardappelen volgens het CBS weer op ‘een normaal niveau’.
