Veel voorzieningen verdwenen in de loop van de decennia uit buurten en wijken. Het buurthuis, het café op de hoek, de supermarkt en het jongerencentrum. In veel buurten bleef de cafetaria over als één van de weinige ontmoetingspunten. De snackbar is vaker geroemd vanwege zijn sociale impact.
Vakvereniging ProFri bracht ruim anderhalf jaar geleden het belang van de buurtcafetaria nadrukkelijk onder de aandacht bij de politiek en maatschappelijke organisaties. Dat deed ProFri via haar Manifest over gezondheidsbeleid van de overheid.
In het Manifest is de sociale functie onderdeel van de pleitnota richting overheid. Eén van de 7 pleidooien luidt: “De erkenning van de status van cafetaria’s, snackbars en frituren als essentiële maatschappelijke entiteit in veel wijken en dorpen, waar andere voorzieningen steeds vaker ontbreken en frituurondernemingen derhalve een belangrijke sociale rol kan vervullen.”
“Bijdrage aan gezonde samenleving”
Het afgelopen najaar nog brak hoogleraar Klasien Horstman van de Universiteit Maastricht een lans voor de sociale functie van snackbars en cafetaria’s. In een boek over de ‘gezonde stad’ dat ze samen met een collega publiceerde, schetst ze dat de snackbar belangrijk kan zijn voor sociale gezondheid. In de media lichtte ze toe: “De snackbar is als ontmoetingsplek belangrijk voor de sociale cohesie. Het is al zo schraal qua ontmoetingsplekken, laat de frituur maar blijven. Ook een snackbar in de buurt kan bijdragen aan een gezonde samenleving.”
“Buurtfunctie wordt vaak onderschat”
Vijftien jaar voordat hoogleraar Horstman tot haar bevindingen kwam, stelde wetenschapper Kirsten van Gorkum in haar studie “Frietje is sociaal gezond” al iets soortgelijks. Zij stelde vast dat de buurtfunctie van frituurspeciaalzaken (vaak) wordt onderschat: “Ik ontmoette oudere mannen die er uren achter elkaar koffie drinken. Maar je hebt ook mensen die gewoon langskomen voor een praatje.”
“Bitterballen zijn openbaar terrein”
Ook bestaan er andersoortige sociologische inzichten over de vaderlandse snackbar en snacks. Zo legde de Amerikaanse socioloog Douglas Harper een directe link tussen kroketten, bitterballen en onze Nederlandse volksaard. Harper beschouwt de kroket en bitterbal als een metafoor voor hoe wij in Nederland met elkaar omgaan. Hij schrijft: “Een kroket is privébezit. Een schaaltje bitterballen is daarentegen openbaar terrein. Daarom blijft de laatste bal altijd op het schaaltje liggen, niemand wil er blijkbaar verantwoordelijk voor zijn dat er geen eten meer is.”
