In Zuid-Nederland spreekt men bij voorkeur van ‘friettent’. In andere delen van het land zijn snackbar, cafetaria en andere (bij)namen in gebruik. Maar wat was de eerste cafetaria van ons land en wanneer werd die geopend?
Fritoricus ubelski vertelt het in de bijgaande video. Wel moet bij zijn verhaal een voorbehoud worden gemaakt. In de eerste cafetaria van Nederland stonden wel kroketten op het menu, maar geen patat-friet. Frietzaken en frietkramen zijn namelijk tientallen jaren ouder dan de cafetaria. De eerste friet werd al zeker in de periode 1860-1870 in Zuid-Nederland verkocht.
Friet en kroketten (die we ook al zeker sinds 1860 eten) kwamen pas later samen op het menu van cafetaria’s en snackbars. De snackbars en cafetaria’s zoals we ze nu kennen (met zowel friet als kroketten en andere snacks) zijn het resultaat van een gestage fusie tussen Randstedelijke cafetaria’s, automatieken en kroketbakkerijen én de frietzaken van Zuid-Nederland.
Met name tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en 1970 kreeg de basis van het huidige assortiment zijn vorm. Een groot deel van de top 10 van hardlopers debuteerde in deze periode in frituurzaken. Eigenlijk zijn alleen de Mexicano’s en de Kipkorns hardlopers van recentere datum. Hoe het zij, frituurzaken speelden als volks horecaconcept een belangrijke rol in de ontwikkeling richting eten buitenshuis.
Bovendien zijn veel kernproducten ontstaan uit restverwerking. Zo werd de kroket volop gebruikt om restjes overgeschoten eten een tweede leven te geven. Bami- en nasisnacks danken er ook hun bestaan aan. Oorspronkelijk verkochten cafetaria’s en snackbars bami en nasi op kartonnen schaaltjes. Wat overbleef leende zich uitstekend voor verwerking tot gepaneerde snacks.
De ultieme bestseller de frikandel wordt sinds jaar en dag (maar oorspronkelijk niet) met kipseperatorvlees gemaakt. Ook de verwerking van het laatste vlees op de pluimvee-karkassen is een ultiem staaltje van restverwerking. Bovendien: omdat de meeste snacks uit de diepvries komen, wordt in cafetaria’s zelden iets weggegooid. Hiermee is de cafetaria niet alleen duurzaam, maar ook een sterk staaltje van vaderlandse spaarzaamheid.
Ubelski is het TikTok-pseudoniem van horecaschrijver Ubel Zuiderveld.
