Hoera! Zonder receptie maar met vlagvertoon vieren we vandaag De Nationale Bitterballendag. Weet je dat de bitterbal net 100 is geworden? Dat wil zeggen: februari 1923 is de oudst bekende vermelding van het woord “bitterballetje” in de Nederlandse media. De eeuweling staat de laatste jaren volop in de belangstelling.
door Ubel Zuiderveld
Na magere bitterbaljaren vanwege een karig aantal recepties en bijeenkomsten door corona, lijkt er sprake van een trend richting innovatie van het gepaneerde minikroketje.
Duitse bitterballen
Supermarkt Aldi trok het afgelopen najaar de aandacht met zijn hutsbal, bitterballetjes op basis van hutspot. Een concurrent van eveneens Duitse huize bleef niet achter. Lidl introduceerde de afgelopen maand twee zoete bitterballen: één gevuld met chocolade en karamel-zeezout, en eentje met witte chocolade en aardbeiensmaak. Lidl had eerder al bitterballen met onder meer hazelnoot/bospaddestoelen en bier/oude kaas en experimenteert er doorgaans lustig op los met de minisnack.
Sowieso mag de bitterbal zich verheugen in de warme belangstelling van supermarkten en retailfabrikanten. Dr. Oetker voegde onlangs een nieuwe smaak toe aan zijn pizzabitterballen in het vriesvak. Naast de bitterbal met de pizzasmaak salami-margherita, is er sinds enkele weken de pizza-Hawaii bitterbal. De pizzaballetjes van Dr. Oetker zijn in elk geval te koop bij Albert Heijn.
Plantaardige bitterbal trekt aandacht
Volop in de belangstelling staan de plantaardige bitterballen. Zowel in de supermarkt als de horeca is het aantal vleesloze bitterintroducties al jaren groot. Dat is niet onlogisch: een toenemend aantal overheidsdiensten doet de vleessnacks in de ban en serveert alleen nog vleesloze bitterballen.
Op de valreep van 2022 stemde de gemeenteraad van Deventer trouwens nog in meerderheid tégen een voorstel van drie politieke partijen om alleen maar meer vega-ballen te serveren en vleesballetjes te verbannen. De trend in overheidsland is echter duidelijk: steeds vaker zullen vegetarische bitterballen en andere plantaardige snacks de norm gaan worden.
Dit voorziet ook de Hengelose kok Jan Huiskes. Onder de merknaam Brisotto introduceerde hij onlangs vier vegasmaken, waaronder een plantaardige risotto-bitterbal. Brisotto is gericht op afnemers in de horeca. Consumentenprogramma Kassa hield vorig jaar trouwens nog een test van vega-bitterballen. De vegetarische ovenbitterballen van Kwekkeboom, Lidl Biz Biz en Mora waren de drie plantenbitterballen met de hoogste score.
Bitterbal voor deftige stadse dames
De eeuweling is in elk geval volop in ontwikkeling tijdens zijn honderdste verjaardag. Overigens is niet helemaal duidelijk of de eerste bitterbal die in de krant werd genoemd in februari 1923, een bitterbal met een gepaneerd krokant korstje was. In het artikel is namelijk sprake van “bitter- of vleeschballetjes”, die deftige stadse dames zouden kunnen nuttigen bij hun glaasje Voorburg. Voorburg is een oud-Nederlandse likeur die overigens nog altijd wordt gemaakt.
Duidelijk is wel dit: de naam van de borrelsnack stamt af van “bittertje”, de oude naam voor jenever en likeurtjes in een klein glaasje. De Amsterdamse kroketmaker Van Dobben introduceerde niet voor niets ooit een eigen limited edition jenever om de oude band tussen borrel en bittersnack te benadrukken.
