Vandaag is de Nationale Dag van de Bitterbal. Voor de vierde keer in successie staat deze bitterballerige feestdag op de agenda. Jammer eigenlijk dat ‘ie op maandag valt, want een bitterbaldag bij uitstek is dat zeker niet. Ter verhoging van de feestvreugde: 8 bitterdingen.
door Ubel Zuiderveld
1. Bitterbaldagboek
Hoe ontstond de Dag van de Bitterbal? Nou simpel, zoals dat meestal gaat. Hij is bedacht door schrijfster Ilona de Wit uit Tilburg. Zij noemt zichzelf op Instagram de Bitterballenkoningin. Ter promotie van de verschijning van haar Bourgondische Bitterballenboek met 30 bitterballenrecepten, kwam zij in 2020 met de Bitterballendag op de proppen.
Enfin, zo is het dus gekomen. Zo zal het ook wel blijven: want als een dag van… eenmaal op de online jaaragenda’s staat, krijg je ‘m er eigenlijk niet meer van af. Overigens meldde Ilona het bitterbalborrelmoment ook aan voor erkenning bij het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.
2. Steeds vaker vega
Het valt niet ontkennen: de vlezige bitterbal moet steeds vaker het veld ruimen voor plantaardige krokante ballen. Ja, vegetarische bitterballen rollen in steeds grotere getale de receptiemarkt op. Dit komt ook doordat meer bedrijven en instellingen, en zeker overheden, vleesloze voeding promoten.
Hoewel elke producent vegaballen maakt, trekken ook nieuwe makers de aandacht. Zoals het kameradenmerk Cas & Kas. Het duo startte in 2019 Project Bitterbal en begon te experimenteren. Tarwe en margarine vormen de basis van hun vullingen. Doel: de vleesbeleving zo goed mogelijk nabootsen. De nodige horecabedrijven nemen de ballen bij ’t bittertje af van Kas & Cas.
3. Bitterblokje, 1 april!
Omdat het bijna 1 april is, is een waarschuwing op z’n plaats. Dat is immers de nationale dag van de practical jokes in ons land. Hoed je dus voor valkuilen en andere grappen en grollen. Maar vooral ook: kijk uit voor bitterblokjes! Een paar jaar geleden verblijdde bitterbalmaker Oma Bobs de vakpers met een persbericht over een snackrevolutie. Oma’s nieuwe product was geen bitterbal, maar Oma Bobs Bitterblokje, een vierkanten bittersnack. Op 1 april werd het Bitterblokje gepresenteerd. Nou, dan weet je het wel…
4. Eurovisiebitterballen
Nog een andere datum die in het verschiet ligt: 9 mei 2023. Op die dag beginnen de voorrondes van het Eurovisie Songfestival. Het is zaak dan voldoende bitterballen op voorraad te hebben. Tenminste, volgens onderzoek van een bezorgplatform.
Dat becijferde: er worden in de songfestivalweek méér bezorgbitterballen besteld dan normaal. Uit onderzoek bleek dit: in de week van het Europese liedjesfestijn liggen de bitterbalbestellingen ongeveer een derde hoger dan de willekeurige week ervoor.
5. De deliveryballen
Prijkt de bitterbal sowieso in het dagelijks deliveryverkeer hoog op de ranglijst van meest bestelde snacks? Jazeker, althans wel volgens gegevens die Thuisbezorgd op een rij zette. Het is natuurlijk maar hoe je snacks definieert, maar de nummers 1 en 2 in de top 10 waren de frikandel en de loempia. Maar toch wel een verrassing mag heten: op de achtste plek komt de bitterbal. Nee, om enorme aantallen gaat het niet: welgeteld 2,65 procent van alle snackbestellingen bevatte bitterballen.
6. “Naar kroeg voor bitterbal”
Bekende mensen namen uitspraken over de bitterbal in de mond. Televisiepresentator en komiek André van Duin zei eens: “Andere mensen gaan naar de kroeg voor de drank, ik voor de bitterballen. Thuis eet ik ze niet. We hebben ook geen frituurpan, die dingen worden altijd zo vies.” Slim mens Maarten van Rossem: “Ik betreur het zeer dat de bitterbal nooit is aangeslagen in het buitenland.”
De Amerikaanse socioloog Douglas Harper legde een bitterballink met onze volksaard: “Een kroket is privébezit. Een schaaltje bitterballen is openbaar terrein. Daarom blijft de laatste bal altijd op het schaaltje liggen, niemand wil er blijkbaar verantwoordelijk voor zijn dat er geen eten meer is.”
7. Hoeveel bitterballen?
Eén bitterbal is geen bitterbal. Eet je hem op een receptie of van de borrelplank, dan eet je ze per stel. Maar toch, de cijfers over het totale aantal genuttigde bitterballen in ons land, lopen wel erg uiteen. Er zijn boze tongen die beweren dat het er ongeveer een miljard zouden zijn.
Een andere bron noemt 300 miljoen. Dat lijkt meer in de richting: dat zijn er ruim 17 per hoofd van de bevolking per jaar. Sommigen halen dit gemiddelde behoorlijk omhoog. Recordhouder bitterballen eten Koen Swerts sloeg er eens liefst 107 achter elkaar achterover. Maar dit is extreem. De meeste deelnemers aan dit soort wedstrijden houden het zuinigjes op maximaal 45 tot 70.
8. Kort bitterballennieuws
Tot slot: kort bitterballennieuws. De Achterhoekse snackmaker Elite introduceerde dit jaar zijn Elite Goulash Bitterbal, een luxe rundvleesbitterbal met een vulling van mals draadjesvlees en de smaak van Hongaarse Goulash. Oma Bobs kwam voor de winter met een uiensoepbitterbal met ingrediënten als zachte uien, smeuïge kaas en een vleugje rode wijn.
Tijdens de Horecava werd de Spanáki-bitterbal beproefd met spinazie en vega witte kaas, ook van de Amsterdamse oma. O ja, in Rotterdam opende De Bitterballen Bar, waar in puntzakken zes bitterballen naar keuze worden geserveerd. Ook bijzonder: bij uitspanning Bos & Co in Oosterhout serveren ze, naast complete borrelplanken, bitterballen per stuk à € 1.10. Wel moet je er minimaal vier bestellen.
