Vandaag is het World Bratwust Day. De braadworst is in ons land een beetje ondergesneeuwd door de enorme populariteit van de frikandel. Maar nog altijd hebben enkele duizenden cafetaria’s hem in het assortiment. Daarom ter gelegenheid van Wereld Braadworst Dag: 9 braadworstfeitjes.
door Ubel Zuiderveld
Diepgravende onderzoeken naar het assortiment van de frituurspeciaalzaken zijn de afgelopen jaren niet gedaan. Bij het laatste grote onderzoek eind vorige eeuw, was de braadworst present in meer dan 8 van elke 10 cafetaria’s.
1. Worstenaanbod niet zo breed meer
Omdat met name formulebedrijven en hedendaagse cafetaria’s vaak een wat beperkter assortiment hebben, is het aanbod in de sector afgenomen. Een steekproef van cafetariamenu’s levert op dat hooguit 30 tot 40 procent van de frituurzaken anno 2022 nog de braadworst op het menu heeft staan, overigens voor prijzen van €2,25 tot €2,95. Ontbreekt de braadworst, dan staat er vaak wel een ‘soortgenoot’ op de kaart, zoals de curryworst of bockworst. Het worstenaanbod – denk ook maar eens aan de knakworst – was vroeger breder. Tegen de frikandel lijkt door ‘ouderwetse’ worsten bijna niet op te concurreren. De braadworst is ondertussen van cafetariasnack getransformeerd naar barbecuesnack bij uitstek.
2. Nieuwe worstmakerijen
Net als veel andere foodambachten (ambachtelijke friet, bier, snacks) ontstonden de laatste jaar ook de nodige nieuwe gespecialiseerde worstenmakerijen. Overigens zijn er naast deze nieuwkomers nog volop slagerijen die worsten maken. Van oudsher kennen de Nederlandse slagers het Worstmakersgilde, dat jaarlijks prijzen uitreikt aan de beste worstenmakerijen.
3. Worst van kweekvlees?
Net als bij burgers en snacks als kroketten en frikandellen, worden steeds meer plantaardige worstvarianten geïntroduceerd. Het is bovendien nog maar kwestie van tijd voordat de eerste worsten van kweekvlees op de markt verschijnen. Zo kondigde het Delftse bedrijf Meatable onlangs aan dat zijn kweekvleesworst van varkensvlees in de 2025 in de winkels moet liggen. Kweekvlees wordt in een laboratorium uit een stamcel opgekweekt. Europa moet nog wel de regelgeving versoepelen, want vooralsnog is in ons deel van de wereld kweekvlees niet toegestaan voor consumptie.
4. Worsten bij onze oosterburen
De rokerig smakende braadworst geldt als een Duitse vinding. Uit historische geschriften zou blijken dat de geschiedenis al vele honderden jaren teruggaat en worstenstad Neurenberg de bakermat is. Het jaar 1313 wordt genoemd als beginjaar. Normaliter is de braadworst gemaakt van varkensvlees, maar het gebruik van rundvlees komt ook voor. Verschillende regio’s in Duitsland kennen hun eigen variant. Trouwens, bij onze oosterburen kennen ze zeker 1500 verschillende worstsoorten. Zoals de curryworst, een soortgenoot van de braadworst die op smaak wordt gebracht met kerrie en in 1949 in Berlijn bedacht is door een snackbarhoudster. Tot 2018 had de stad zelfs een curryworstmuseum. Over musea gesproken. In Neurenberg vind je het Nürnburger Bratwurstmuseum.
5. Wat is de braadworstenhoofdstad?
Vreemd genoeg vinden de meest uitbundige braadworstvieringen niet plaats in Duitsland, maar in de Verenigde Staten. Zo noemt Sheboygan, een stad met 50.000 inwoners in de staat Wisconsin, zich sinds jaar en dag “wereldhoofdstad van de braadworst”. Eerder deze maand stond hier de traditionele feestweek Brat Days op het programma. De stad is ooit gesticht door Duitsers, maar er zijn ook veel Nederlanders uit de oostelijke “worstregio’s” van ons land neergestreken in de negentiende eeuw. In elk geval: hier is in 1953 Bratwurst Day geboren, ingesteld ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de stad. De bedenker wees trouwens 13 augustus aan als Braadworst Dag en niet 16 augustus.
6. Naar de rechter vanwege braadworsttrots
De eerste Braadworst Dag bijna zeventig jaar geleden was een feest van jewelste. De hoofdstraat van Sheboygan werd gebombardeerd tot Bratwurst Boulevard en er werd een braadworstkoningin gekozen. Er ging meer dan 3.000 kilo braadworst door, net als 288 flessen ketchup, 288 potten mosterd en honderden kilo’s uien. In jaren daarna trok Braadworst Dag niet zelden ruim 100.000 bezoekers.
Een kleine twintig jaar geleden werd het huidige meerdaagse evenement Brat Days geboren. Overigens werd in 1970 nog wel eerst via de rechter bepaald dat alleen Sheboygan zich de wereldbraadworsthoofdstad mag noemen, na claims van een andere Amerikaanse stad.
7. De actuele worstsituatie in Duitsland
Worsten in het algemeen, en braad- en curryworsten in het bijzonder, hebben het moeilijk in worstenland Duitsland. We moeten immers minder vlees eten. Vorig jaar werd bekend dat de curryworst zijn status als populairste gerecht in Duitse kantines en cateringrestaurants (eventjes?) kwijt was. De grote Duitse cateraar Apetito meldde dat de curryworst na dertig jaar zijn koppositie als populairste dis moest overgeven aan de spaghetti Bolognese. Dit werd wel mede veroorzaakt door corona: door thuiswerk was het eetpatroon in kantines anders. Een fenomeen apart is de Volkswagen Curryworst. De VW-worsten werden verkocht met een eigen serienummer als ware het een auto. Drie jaar geleden werd hij van het menu geschrapt. Aangezien er dat jaar nog bijna 7 miljoen Volkswagen Curryworsten waren verkocht, baarde dit veel opzien en verontwaardiging.
8. Worst als concept
Toch zien we de laatste jaren daarnaast dat de belangstelling voor worsten als kernproduct van een concept toeneemt. Hoewel de formule in ons land snel weer sneuvelde, deed bij onze oosterburen de worstformule Bobby & Fritz van zich spreken. Je treft de outlets nu vooral aan bij tankstations langs de autobahn. In Engeland richtte het kleine concept Herman ze German (“sausages, bakery, coffee, bier”) zich op, maar het kampte door corona veel tegenslag ondanks de slogan “our Wurst is ze Best”.
Braad- en curryworsten zijn nog altijd vaste prik in de ruim 30.000 imbiss-snackbars in Duitsland. De formule Extrawurst focust in het bijzonder op braadworsten. Hoewel het aantal vestigingen bij onze oosterburen daalde, probeert Extrawurst nu via franchising ook in Engeland uit de startblokken te komen.
9. De worst in cijfers
Volgens opgave van Statista eten onze oosterburen ongeveer 2,7 kilo braadworst per persoon per jaar. Uitgaande van een gemiddeld gewicht van 100 gram – braadworsten zijn 80 tot 120 gram – betekent dit dus 27 braadworsten gemiddeld per persoon. Dat zou voor heel Duitsland betekenen: 2,25 miljard braadworsten, naast nog de nodige andere worsten natuurlijk.
Ter vergelijking twee Nederlandse worstcijfers. Wij eten naar verluidt 600 miljoen frikandellen op jaarbasis ofwel 34 stuks per hoofd gemiddeld. Van onze Gelderse rookworst eten we er ruim zes per persoon per jaar, totaal ongeveer 110 miljoen.
